اوراق بدهی یکی از انواع اوراق بهادار و روش‌های تامین مالی شرکت‌ها است. این اوراق باعث کاهش ریسک سرمایه گذاری و ایمن کردن پرتفو یا سبد سهام سرمایه ‌گذاران در بازار سرمایه می شود و از آنجا که اوراق بدهی نظیر انواع اوراق مشارکت، دارای سود ثابت هستند، می توانند ریسک سرمایه ‌گذاری را کاهش دهند.

اوراق بدهی دارای ویژگی هایی از جمله تاریخ سر رسید، ارزش اسمی، نرخ سود اسمی، قیمت فروش و نرخ سود تا سر رسید هستند.

این اوراق،همچنین به دو دسته دولتی و شرکتی تقسیم می شوند:

الف- اوراق بدهی دولتی

اوراق بدهی دولتی، اوراق بهاداری است که توسط دولت منتشر شده و سررسید طولانی دارند.

هدف دولت از انتشار این اوراق، تأمین کسری بودجه یا سرمایه مورد نیاز طرح‌های عمرانی خاص یا عام است. نرخ بهره این اوراق، برای کل دوره ثابت است و به‌همین ترتیب از ریسک کمتری نیز برخوردار هستند.

ب- اوراق بدهی شرکتی

نوع دیگری از اوراق، اوراق بدهی شرکتی هستند. این اوراق توسط شرکت‌های بزرگ منتشر می شوند.اجازه انتشار این اوراق به شرکت ها  به تشخیص بورس صورت می گیرد. هدف شرکت ها برای انتشار این اوراق، تامین مالی پروژه‌های جدید است.

در واقع شرکت ها به‌جای آنکه برای تامین مالی به بانکها مراجعه کند، با افزایش اعتبار در بازار سرمایه منابع مورد نیاز خود را تامین می کند.

انواع اوراق بدهی

الف- اوراق قرضه: این نوع اوراق، ماهیتی قرض دهنده دارند. خریدار این اوراق پول خود را قرض می دهد و فروشنده این اوراق پولی را قرض می گیرد تا در موعدی مشخص علاوه بر اصل پول، مبلغی به عنوان بهره که البته از پیش مشخص شده بین خریدار و فروشنده مبادله شود.

این نوع از اوراق بهادار انواع مختلفی دارد که می توان به اوراق قرضه با سود ثابت، اوراق قرضه با سود شناور، اوراق قرضه با یک سر رسید و اوراق قرضه با بیش از یک سر اشاره کرد.

ب– اوراق مشارکت:این نوع اوراق توسط شرکت ها یا نهاد دولتی یا خصوصی به منظور تامین مالی برای انجام پروژه‌ها و طرح‌های مختلف مانند طرح‌های عمرانی، اقتصادی و… اوراق بهادار با نام یا بی نام منتشر می شوند. افرادی که این اوراق بهادار را خریداری می‌کنند به میزان اوراق خود در سود آن طرح یا پروژه سهیم می‌شوند.

ج- اوراق فرضه اسلامی (صکوک): از آنجا که بهره در دین اسلام ربا محسوب می‌شود، به همین منظور نوعی اوراق بهادار تحت عنوان اوراق فرضه اسلامی یا صکوک منتشر می‌شود که بر اساس قوانین مورد تایید اسلام منعقد شده و دارای سود ثابت یا شناور است.

د-اوراق اجاره (صکوک اجاره): این نوع اوراق توسط یک نهاد واسط منتشر می شود. با پولی که از فروش این نوع از اوراق بهادار (اجاره یا صکوک اجاره) حاصل می شود، دارایی مثلا ملک خریداری شده و سپس در اختیار شرکت یا نهاد درخواست کننده قرار می گیرد.

شرکت اجاره کننده موظف است مبلغی را به عنوان اجاره دارایی به دارندگان اوراق در فواصل زمانی مشخص شده پرداخت کرده و بعد از یک دوره مشخص اصل هزینه را پرداخت و دارایی را بازپس بگیرد.

و-اوراق خزانه (اسلامی): اوراق بهاداری که دولت برای پرداخت بدهی به یک پیمانکار د منتشر می‌کند تحت عنوان اسناد خزانه اسلامی شناخته شده که با سررسید مشخص پرداخت می‌شود.

پیمانکار می‌تواند تا سررسید مشخص صبر کند و بعد اصل پول خود را دریافت کند و یا می‌تواند اوراق را کمتر از قیمت اصلی که به آن قیمت اسمی می‌گویند در بازار سرمایه به‌ فروش برساند.

ه-گواهی سپرده: دارایی که در ازای دریافت سود در زمان مشخص در بانک به امانت گذاشته شده و بانک در ازای دریافت پول ملزم به صدور گواهی می شود را گواهی سپرده می نامند.