در سرمایه‌گذاری غیر‌مستقیم افراد از طریق واسطه‌های مالی، اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند. صندوق‌هایی وجود دارند که با هدف کاهش ریسک سرمایه‌گذاران، برای مدت کوتاهی در سهام و سایر اوراق بهادار نظیر اوراق مشارکت سرمایه‌گذاری می‌کنند. این صندوق‌ها، سرمایه‌گذاری‌هایی که در شرکت‌های مختلف انجام می‌دهند را به‌صورت واحد (Unit)، برای فروش می‌گذارند. با خرید واحدهای این صندوق‌ها به نوعی در سود و زیان سرمایه‌گذاریِ این صندوق‌ها سهیم می‌شویم. صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بهاداری نظیر اوراق خزانه اسلامی، گواهی سپرده‌های بانک‌ها و اوراق تجاری که توسط شرکت‌ها منتشر می‌شوند، سرمایه‌گذاری می‌کنند. برای آشنایی با صندوق‌های سرمایه‌گذاری فعال در ایران می‌توانید به سایت fipiran مراجعه کنید.

واحد یا یونیت سرمایه‌گذاری چیست؟

صدها یا هزاران نفر، مبلغی از دارایی خود را نزد این صندوق‌های سرمایه گذاری می‌گذارند. مجموعه همه این مبالغ، دارایی صندوق را شکل می‌دهد. برای اینکه سهم هر فرد از این دارایی کلی و بزرگ مشخص شود و همچنین ورود و خروج به صندوق آسان باشد، مجموعه دارایی صندوق‌های سرمایه گذاری به بخش‌هایی به نام «واحد» یا «یونیت» تقسیم می‌شود که قیمتی معادل صد هزار تومان یا بیشتر دارند. بنابراین هر فرد در مراجعه به صندوق‌های سرمایه گذاری می‌تواند یک یا چند واحد را خریداری کند. هنگام خروج نیز می‌تواند یک یا چند یا همه واحدهای خود را به فروش برساند. در نتیجه، امکان سرمایه ‌گذاری با مبالغ اندک برای افراد وجود دارد. علاوه بر این، در صورت نیاز به وجه نقد، نیازی به خروج همه سرمایه از صندوق وجود ندارد و می‌توان به میزان نیاز از آن برداشت کرد، بدون آنکه به میزان بازدهی آسیبی وارد شود.

صدور و ابطال واحد یا یونیت صندوق‌های سرمایه گذاری به چه صورت است؟

قیمت واحدهای سرمایه‌گذاری در صندوق‌های غیرقابل معامله، ۲ الی ۳ روز کاری بعد مشخص می‌شود. به همین دلیل، هنگامی ‌که افراد برای سرمایه‌گذاری به یک صندوق مراجعه می‌کنند، از آن می‌خواهند تعداد واحد مشخصی را برایشان صادر کند. پس از گذشت ۳ روز و مشخص شدن قیمت، صندوق، واحدها را صادر می‌کند. با توجه به تغییر همیشگی قیمت واحدها، میان مبلغ پرداخت ‌شده و مبلغ واحدهای خریداری ‌شده، مابه‌التفاوتی وجود خواهد داشت که صندوق، آن را به‌حساب فرد بازگشت می‌دهد. هنگام فروش نیز، پس از ارائه درخواست فروش واحد، دو روز زمان نیاز است تا قیمت واحدها مشخص شود و واحدهای فرد فروخته یا ابطال شود.

انواع صندوق‌های سرمایه گذاری

یکی دیگر از مزیت‌های بزرگ صندوق‌های سرمایه گذاری، متنوع بودن آنها است. تقریبا برای هر نوع سلیقه سرمایه گذاری و هر میزان ریسک‌پذیری، نوعی صندوق سرمایه گذاری وجود دارد. در واقع، تفاوت اصلی انواع صندوق‌های سرمایه گذاری در ترکیب دارایی‌های آنها است. به این معنی که صندوق‌ها با توجه به ماهیت و نوعشان درصدی از سرمایه خود را در گزینه‌های کم ریسک مثل سپرده بانکی، اوراق مشارکت و در گزینه‌های با ریسک بیشتر در بازار بورس سرمایه گذاری می‌کنند.

۱- صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت

این نوع صندوق‌ها حداقل بین ۷۰% تا ۹۰% از دارایی‌های خود را در اوراق مشارکت، سپرده بانکی، گواهی سپرده بانکی و سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه گذاری می‌کنند. باقی‌مانده دارایی‌های صندوق نیز به اختیار مدیر صندوق (تا سقف ۱۰%) در بورس سرمایه گذاری می‌شود. این صندوق‌ها مناسب افرادی است که ریسک‌پذیری پایینی دارند چون علاوه بر ریسک کم از یک حداقل سود تضمین شده هم برخوردار هستند. این صندوق‌ها در دوره‌های از قبل معین شده (مثلا ماهانه یا ۳ ماه یکبار) به سرمایه گذاران خود سود پرداخت می‌کنند. قابلیت نقد شوندگی آنها نیز بالا است؛ یعنی شما به راحتی می‌توانید واحدهای صندوق خود را به پول نقد تبدیل کنید. همچنین بیشتر این صندوق‌ها یک رکن به نام ضامن نقد شوندگی دارند که معمولا یک نهاد مالی معتبر است. این ضامن باعث آسودگی خاطر بیشتری برای سرمایه گذاران می‌شود. در نهایت اینکه این صندوق‌ها معمولا بازدهی بیشتری نسبت به بانک دارند. پس برای افراد کم ریسک که پول خود را در بانک نگهداری می‌کنند یک گزینه جذاب برای سرمایه گذاری با ریسک پایین به شمار می‌روند.

ویژگی صندوق‌های سرمایه گذاری با درآمد ثابت

با توجه به توسعه ابزارهای مالی در ایران شاهد انتشار اوراق مشارکت، گواهی‌های سپرده بانک‌ها و شرکت‌های مختلف خصوصی و دولتی هستیم. برای اینکه این اوراق جذابیت لازم را نزد سرمایه گذاران داشته باشند معمولا دارای سودی ۳ الی ۴ درصد بالاتر از سپرده‌های بانکی هستند. از طرفی تضمین شده هستند و این موضوع باعث می‌شود تا بسیاری از سرمایه گذاران به سمت این اوراق جذب شوند. صندوق‌های سرمایه گذاری با درآمد ثابت نیز بخش قابل توجهی از سرمایه‌های خود را در این اوراق سرمایه گذاری می‌کنند تا از این دریچه بتوانند بازدهی بالاتری نسبت به سپرده‌های بانکی ایجاد کنند. در ضمن، برخی از صندوق‌های سرمایه گذاری با درآمد ثابت بانکی نیز به دلیل قوانین حاکم بر آن بانک یک الی دو درصد بالاتر از سایر صندوق‌های مشابه سود پرداخت می‌کنند. مثلا اگر صندوق‌های دیگر سود ۲۰ درصدی بپردازند آن صندوق خاص سود ۲۲ درصدی را پرداخت می‌کند.

۲- صندوق سرمایه گذاری سهامی

این نوع از صندوق‌ها حداقل ۷۰% از دارایی‌های خود را در سهام سرمایه گذاری می‌کنند. ۳۰% باقی‌مانده نیز به اختیار مدیر صندوق در سهام، اوراق مشارکت، سپرده بانکی یا سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه گذاری می‌شود. این کار باعث می‌شود که ریسک این نوع صندوق‌ها نسبت به صندوق‌های با درآمد ثابت بیشتر شود. به دلیل اینکه بخش زیادی از دارایی‌های این نوع صندوق در بورس سرمایه گذاری می‌شود، در نتیجه این نوع از صندوق‌ها حداقل سود تضمین شده ندارند. این صندوق‌ها بیشتر مناسب افرادی هستند که قصد سرمایه گذاری در بورس را دارند، اما فرصت یا اطلاعات کافی برای این کار را ندارند. با سرمایه گذاری در این نوع صندوق‌ها سرمایه شما توسط یک تیم تحلیلی با مدیریت حرفه‌ای و آشنا به مسائل مالی و سرمایه گذاری، در بورس سرمایه گذاری می‌شود. به همین دلیل ریسک بیشتری نیز دارند؛ اما از طرف دیگر این قابلیت را دارند که نسبت به صندوق‌های سرمایه گذاری با درآمد ثابت، بازدهی بیشتری را نصیب سرمایه گذاران کنند؛ مثلا در مواقعی که وضعیت بورس مناسب است، میزان بازدهی و سودآوری این صندوق‌ها نسبت به صندوق‌های با درآمد ثابت قابل مقایسه نیست. بسیاری از این صندوق‌ها ضامن نقد شوندگی هم دارند.

بهترین صندوق سرمایه گذاری در سهام

هرگاه یک صندوق سرمایه گذاری سهام یا مختلط، عرضه اولیه شد پیشنهاد می‌گردد تا بخشی از سرمایه خودتان را بابت خرید واحدهای آن تخصیص بدهید. چون تجربه نشان داده که ارزش واحدهای صندوق‌های سرمایه گذاری تازه تاسیس طی سه الی پنج سال بازدهی خارق‌العاده‌ای را محقق می‌کنند و سرمایه گذاری ایمنی محسوب می‌شوند. از طرفی، تعداد صندوق‌های سرمایه گذاری در سهام کم نیستند و هر کدام از آنها با توجه به قدمتشان قیمت‌های مختلفی – از ۳۰۰ هزار تومان به بالا – دارند. شاید بپرسید: «چگونه یک صندوق را انتخاب کنم؟» شما می‌توانید با مراجعه به سایت «fipiran» سابقه عملکرد صندوق‌های مختلف سرمایه گذاری در سهام یا مختلط را مقایسه کنید. معمولا صندوق‌های سرمایه گذاری مختلف در صنایع خاصی سرمایه گذاری می‌کنند. از آنجایی که حجم بزرگی از سرمایه را در اختیار دارند جابه‌جایی‌های مداومی در بین صنایع مختلف بورسی انجام نمی‌دهند، بنابراین شما ضمن بررسی روند عملکردی صندوق‌ها به سایت آنها هم مراجعه کنید و ببینید که تمرکز سرمایه گذاری این صندوق در چه صنایعی است تا از این دریچه بتوانید واحدهای یک صندوق موفق را خریداری کنید.

۳- صندوق سرمایه گذاری مختلط

این نوع از صندوق‌ها حداکثر ۶۰% از دارایی خود را در سهام سرمایه گذاری می‌کنند. حداقل ۴۰% از دارایی صندوق نیز در اوراق با درآمد ثابت مثل اوراق مشارکت و سپرده‌های بانکی سرمایه گذاری می‌شود. به صورت کلی می‌توان گفت این نوع از صندوق‌های سرمایه گذاری از نظر سطح ریسک بین صندوق با درآمد ثابت و صندوق سرمایه گذاری در سهام قرار می‌گیرند. سرمایه گذاری در این نوع از صندوق‌ها به افرادی با سطح ریسک متوسط توصیه می‌شود. چون بیش از نیمی از دارایی‌های آن در سهام سرمایه گذاری می‌شود. همچنین برای تعدیل این ریسک حداقل ۴۰% از دارایی‌های صندوق در اوراقی که درآمد ثابتی دارند سرمایه گذاری می‌شود. این صندوق‌ها نیز پتانسیل بازدهی بیشتری نسبت به صندوق‌های درآمد ثابت دارند. ولی به دلیل سرمایه گذاری بخشی از دارایی‌ها در سهام، حداقل سود تضمین شده ندارند. بسیاری از این صندوق‌ها ضامن نقد شوندگی دارند.

۴- صندوق سرمایه گذاری قابل معامله (ETF)

فعالیت اصلی این صندوق‌ها، سرمایه گذاری در اوراق بهادار یا دارایی‌های فیزیکی است که به عنوان دارایی پایه صندوق در نظر گرفته می‌شود. عملکرد این نوع از صندوق‌ها به عملکرد دارایی پشتوانه آن بستگی دارد. می‌توان گفت مهم‌ترین ویژگی این صندوق‌ها داد و ستد پذیری واحدهای سرمایه گذاری آنها در بازار سرمایه است. به این صورت که معامله واحدهای این نوع از صندوق‌ها به شیوه معاملات سهام عادی، در سامانه معاملاتی بازار فرابورس ایران صورت می‌پذیرد. صندوق‌های قابل معامله می‌توانند هر کدام از ۳ نوع صندوق سرمایه گذاری که گفتیم باشند. ریسک متفاوتی که این نوع از صندوق‌ها نسبت به سایر صندوق‌های گفته شده دارند، این است که واحدهای سرمایه گذاری آنها در بورس خرید و فروش می‌شوند. پس عرضه و تقاضای بازار و شرایط بورس نیز می‌تواند بر قیمت آنها تاثیر بگذارد. همچنین خرید و فروش این صندوق‌ها از طریق بورس می‌تواند به نقدشوندگی بیشتر آنها کمک کند.

۵- صندوق‌های سرمایه گذاری در طلا

بسیاری از مردم دوست دارند که با خرید طلا و سکه، ارزش پول خود را حفظ کنند. اما اتفاق‌هایی مانند گم‌ یا ربوده شدن، همیشه پیش روی این نوع از سرمایه‌گذاری‌ها بوده است. صندوق‌های سرمایه‌ گذاری طلا با خرید و فروش سپرده سکه و انواع اوراق بهادار مبتنی بر طلا که معمولا در بورس پذیرفته ‌شده‌اند، به کسب بازده می‌پردازند. در نتیجه، سرمایه‌گذاران علاوه بر رهایی از مشکلاتی که برایتان گفتیم، می‌توانند با ارقام خرد در طلا سرمایه‌گذاری کنند. البته این صندوق‌ها می‌توانند مازاد دارایی‌های خود را در اوراق بهادار با درآمد ثابت، سپرده‌ها و گواهی سپرده بانکی سرمایه‌گذاری کنند.

۶- صندوق‌های سرمایه‌ گذاری زمین و ساختمان

برای ایرانی‌ها سرمایه‌گذاری در مسکن همیشه یکی از بهترین گزینه‌ها به شمار می‌رود؛ نوعی از سرمایه‌گذاری که به مبالغ بسیار بالایی نیاز دارد. صندوق‌های سرمایه‌ گذاری زمین و ساختمان، صندوق‌هایی هستند که سرمایه‌های کوچک اشخاص حقیقی یا حقوقی را به‌ منظور سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بزرگ ساختمانی جذب می‌کنند. با این کار امکان استفاده سرمایه‌گذاران خرد از فرصت‌های سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بزرگ و درآمدزای مسکن فراهم می‌شود.

۷- صندوق‌های سرمایه گذاری پروژه

صندوق‌ سرمایه‌ گذاری پروژه، صندوق‌هایی هستند که منابع مالی سرمایه‌گذاران را برای تأمین مالی پروژه‌های صنعتی، معدنی، نفت و پتروشیمی جذب می‌کنند. هدف از تشکیل این نوع صندوق‌ها، جمع‌آوری سرمایه از متقاضیان و اختصاص وجوه جمع‌آوری ‌شده به ساخت و بهره‌برداری انواع پروژه‌های دارای توجیه است.

۸- صندوق سرمایه گذاری نیکوکاری

صندوق‌های‌ سرمایه‌ گذاری نیکوکاری، امکان نوعی جدید و جذاب از سرمایه‌گذاری نیکوکارانه را فراهم آورده‌اند. در این شیوه، صندوق‌هایی با اهداف خاص مانند حمایت از جایزه بین‌المللی المصطفی (مشهور به نوبل اسلامی)، ورزش کشتی یا حتی باشگاه‌های ورزشی تأسیس می‌شوند. افرادی که قصد حمایت از این اهداف نیکوکارانه را دارند، به‌جای پرداخت پولی که پس از یک‌بار پرداخت و هزینه شدن به پایان می‌رسد، در این صندوق‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند و سود ناشی از این سرمایه‌گذاری به‌صورت همیشگی به آن هدف اعطا می‌شود. البته فرد می‌تواند بخشی از سود ناشی از این سرمایه‌گذاری را برای خود و بخش دیگر برای آن هدف در نظر بگیرد.

۹- صندوق سرمایه گذاری جسورانه

بعضی از کسب و کارها به‌ جای طی یک مسیر خطی، مسیری نمایی و شتاب‌گونه را طی می‌کنند. البته یا به سمت رشد و موفقیت یا به سمت افول و ورشکستگی. البته امکان دوم به ‌مراتب بیش از اولی است اما همان تجربه‌های معدود موفقیت مانند «گوگل»، «آمازون»، «دیجی کالا»، «اسنپ» و … به ‌قدری پول‌ساز و سودآور هستند که همه شکست‌ها را جبران می‌کنند. عده‌ای از افراد، سرمایه‌گذاری در چنین صندوق‌هایی را ترجیح می‌دهند؛ صندوق‌هایی که بر ایده‌ها و کسب‌وکارهای نوآورانه سرمایه‌گذاری می‌کنند و ممکن است سودی فراوان عاید افراد کنند.

۱۰- صندوق سرمایه گذاری اختصاصی بازار گردانی

همان‌طور که از نامشان پیدا است نوعی تخصصی از صندوق‌ها هستند که بازارگردانی سهام شرکت یا صنعت از پیش تعیین‌ شده‌ای را بر عهده دارند. بازارگردانی به معنای خریدوفروش سهم‌های شرکت یا صنعتی خاص است که موجب بهبود نقدشوندگی و متعادل نگه‌داشتن بازار می‌شود.

۱۱- صندوق سرمایه گذاری شاخصی

صندوق‌‌های سرمایه‌ گذاری شاخصی، صندوق‌هایی هستند که منابع مالی جمع‌آوری ‌شده را درست به شکلی سرمایه‌گذاری می‌کنند که عملکردی مشابه با عملکرد یکی از شاخص‌های بازار سرمایه را به دست بیاورند؛ نه کمتر، نه بیشتر.

چگونه در صندوق‌ها سرمایه گذاری کنیم؟

برای این کار باید با در دست داشتن مدارک مورد نیاز به شعب منتخب آن صندوق مراجعه کنید. این شعب از طریق خود صندوق معرفی می‌شوند؛ مثلا بانک، شرکت کارگزاری یا یک شرکت تامین سرمایه می‌توانند شعب منتخب صندوق باشند. این شعبه، مدارکی مانند شناسنامه، کارت ملی و شماره حسابتان را از شما درخواست می‌کند. همچنین باید به اندازه مبلغی که می‌خواهید در صندوق سرمایه گذاری کنید، به شماره حسابی که از طرف صندوق معرفی می‌شود پول واریز کنید. پس از تکمیل فرم‌های مورد نیاز و گذراندن تشریفات لازم، گواهی واحدهای سرمایه گذاری، برای شما صادر خواهد شد.