صورت مالی گزارش خلاصه شده‌ای است که نحوه اداره شرکت و میزان موفقیت یا عدم موفقیت آن را نشان می‌دهد. هدف صورت مالی تهیه اطلاعات سودمند درباره عملکرد شرکت است تا مبنای مناسبی برای تصمیمات سرمایه‌گذار فراهم شود. سرمایه‌گذاران و تحلیلگران بنیادی به اطلاعاتی نیاز دارند که به ارزیابی آنان درباره عملکرد شرکت و پیش‌بینی بازار و عملکرد مدیریت کمک کند. تمام این اطلاعات در صورت‌های مالی نهفته است.

در واقع، شرایط مالی یک شرکت را می‌توان مهمترین نگرانی سرمایه گذاران و بستانکاران آن دانست. در واقع سرمایه‌گذاران و بستانکارها به منظور بررسی و سنجش شرایط ایمنی و سودآوری سرمایه گذاری در شرکت شما به صورت‌های مالی اساسی رجوع می کنند. ترازنامه مالی نیز با ارائه اطلاعات دقیقی در مورد دارایی شرکت نتیجه سرمایه‌گذاری در آن به چنین مواردی رسیدگی می‌کند. همچنین ترازنامه‌ها میزان بدهی شرکت را نیز ذکر می‌کنند که به سرمایه‌گذاران این این اختیار را می‌دهند تا در مورد سرمایه گذاری خود بیشتر فکر کنند.

–ترازنامه

ترازنامه یکی دیگر از لیست‌های اساسی است که بر پایه معادله حسابداری قرار دارد. ترازنامه به طور کلی وضعیت مالی عمومی شرکت را در طی یک دوره زمانی خاص روشن می‌کند و شامل سه عنصر اصلی است:

1. دارایی
2. بدهی‌ها
3. سرمایه

در واقع ترازنامه برای ما مشخص می‌کند که ارزش کل حقوق و بدهی‌ها باید برابر با ارزش دارایی‌ها باشد و از آن‌جایی که ترازنامه، تصوری از وضعیت مالی شرکت ایجاد می کند وام دهندگان، تامین کنندگان و سرمایه گذاران به منظور ارزیابی اعتبار شرکت ابتدا به چنین داده‌هایی مراجعه می‌کنند.

مبنای ترازنامه، یک معادله جبری است که به آن «معادله اساسی حسابداری» می‌گویند و به شرح زیر ارائه می‌شود:

حقوق صاحبان سهام + بدهی = دارایی

ترازنامه بیانگر این نکته است که ارزش کل دارایی یک شرکت همیشه با کل منابعی که توسط مالکان و طلبکاران تأمین شده، برابر است.

اگرچه ترازنامه در نمایش وضعیت مالی یک شرکت اطلاعات مفیدی ارائه می‌کند، اما در واقع ترازنامه یک گزارش محدود است. عمده محدودیت ترازنامه این است که در آن ارزش جاری شرکت نشان داده نمی‌شود.

–صورت سود و زیان

قریباً همه روزه در نشریات اقتصادی، مطالبی درباره پیش‌بینی سود شرکت‌های بزرگ منتشر می‌شود و قیمت سهام این شرکت‌ها، با توجه به تأثیری که اطلاعات مثبت‌(خوب) یا اطلاعات منفی‌(بد) بر انتظارات سودآوری شرکت دارد، تغییر می‌کند. وقتی شرکت‌ها اطلاعات بیشتری درباره درآمد و سود خود گزارش می‌کنند، سرمایه‌گذاران از این اطلاعات برای ارزیابی عملکرد آن‌ها استفاده می‌کنند.

صورت سود و زیان نتایج عملیات شرکت را در یک دوره زمانی ۳ ماهه، ۶ ماهه یا یکساله نشان می‌دهد.

در صورت سود و زیان درآمدهای کسب شده و هزینه‌های انجام شده برای کسب آن درآمدها، ارائه می‌شود. نتیجه نهایی یا خط پایانی صورت سود و زیان، «سود یا زیان خالص» است که از تفاوت بین درآمدها و هزینه‌ها بدست می‌آید.

هزینه‌ها – درآمدها = سود خالص

در این معادله، درآمد حاصل فعالیت‌های شرکت است که منجر به ایجاد دارایی می‌شود. مثلاً فروش کالا موجب افزایش دارایی (وجه نقد یا حساب دریافتنی) می‌شود. هزینه هم مخارج مصرف شده برای کسب درآمد شرکت است. مثلاً حقوق کارکنان، هزینه آب و برق و تبلیغات، نمونه‌هایی از اقلام هزینه هستند.

اگر درآمدها بیشتر از هزینه‌ها باشد، نتیجه را «سود خالص» می‌نامند که معیار مهم ارزیابی عملکرد شرکت است و موجب افزایش خالص منابع مالی شده و در نتیجه آن، حقوق صاحبان سهام افزایش می‌یابد. در نقطه مقابل اگر هزینه‌ها بیشتر از درآمدها باشد، نتیجه را «زیان خالص» می‌نامند که سبب کاهش حقوق صاحبان سهام خواهد شد.

برخلاف ترازنامه که تاریخ آن مربوط به یک زمان مشخص است، در صورت سود و زیان عبارت «سال مالی منتهی به …» درج می‌شود. در نظر داشته باشید که صورت سود و زیان یک دوره زمانی را در بر می‌گیرد، اما ترازنامه گزارش یک نقطه زمانی خاص است.

«سود هر سهم» آخرین رقمی است که در صورت سود و زیان ارائه می‌شود. این سود از تقسیم سود خالص بر تعداد سهام منتشر شده طی دوره مالی بدست می‌آید. سود هر سهم بیانگر این نکته است که طی یک سال چه مبلغی سود عاید سهامدار شده است. این گزارش عملاً تغییرات مانده سود انباشته در ترازنامه را توضیح می‌دهد.

–صورت جریان وجوه نقد

صورت جریان وجوه نقد، جریان‌های ورود وجه نقد (دریافت‌ها) و خروج وجه نقد (پرداخت‌ها) شرکت را طی یک دوره مالی نشان می‌دهد. همان‌طور که قبلاً ذکر شد، سود خالص مهم‌ترین معیار ارزیابی عملکرد مالی یک شرکت است؛ اما پرداخت هزینه‌هایی مثل اجاره و حقوق کارکنان با وجه نقد انجام می‌شود. بنابراین سرمایه‌گذاران علاوه بر سود خالص، باید از میزان وجه نقد کسب شده و نحوه مصرف آن نیز اطلاع داشته باشند.

‌شرکت‌ها وجوه نقد خود را از طریق فروش کالا یا ارائه خدمات، فروش دارایی‌های ثابت، وام‌های بانکی یا سرمایه‌گذاران جدید به دست می‌آورند و آن را برای پرداخت مخارج عملیاتی از قبیل حقوق و دستمزد، اجاره، انرژی و مالیات یا خرید دارایی‌هایی مثل زمین و ساختمان یا بازپرداخت وام‌ها و پرداخت سود سهام به سهامداران، مورد استفاده قرار می‌دهند.

در صورت جریان وجوه نقد، معمولاً اطلاعات دو یا چند سال در کنار هم ارائه می‌شود تا امکان مقایسه بهتری فراهم شود. این گزارش عملاً تغییرات مانده‌وجه نقد در ترازنامه را توضیح می‌دهد.

صورت سود و زیانجامع را می‌توان یکی دیگر از مهمترین صورت‌های مالی اساسی دانست که شامل دو عنصر اصلی یعنی سود خالص و درآمد جامع است. در این صورت مالی اساسی باید در طی یک دوره، تمامی درآمدها و هزینه‌ها شناسایی گردد و مورد بررسی قرار گیرد. در انتها نیز این بررسی‌های انجام شده باید در اختیار صاحبان سرمایه قرار گیرد.