یکی از روش‌های تامین منابع مالی هر بنگاه، شرکت یا دولت، قرض گرفتن است و اوراق مشارکت ابزاری برای این پروسه است.در اقتصاد مدرن امروزی، طرف قرض دهنده، مبالغ پولی خود را از طریق فروش اوراق مشارکت، به قرض گیرنده انتقال می‌دهد.

اوراق مشارکت ، به اوراقی گفته می‌شود که براساس قانون به صورت بانام و بی‌نام منتشر می‌شوند. این اوراق در زمان مشخص و به قیمت اسمی در اختیار خریداران قرار می‌گیرند. خریداران این اوراق با توجه به قیمت و زمان مورد نظر اقدام به خرید آنها می‌نمایند. به عبارت دیگر، این اوراق نوعی بدهی است که ناشر با انتشار آنها متعهد می‌شود، براساس زمان تعیین شده، وجه مشخصی را به عنوان سود اوراق به خریدار پرداخت نماید. خرید و فروش اوراق مشارکت به صورت مستقیم یا توسط سازمان بورس اوراق بهادار انجام می‌شود.

برخی شرکت‌ها به منظور تأمین منابع مالی، تولید، توسعه طرح‌های خدماتی و ساختمانی، تامین مواد اولیه و… اقدام به انتشار اوراق مشارکت می‌نمایند. شرکت‌های دولتی، شهرداری‌ها، مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی، شرکت‌های وابسته به دستگاه‌های ذکر شده، شرکت‌های سهامی عام و خاص و شرکت‌های تعاونی از جمله شرکت‌های مجاز به انتشار این اوراق می‌باشند.

امکان صدور اوراق مشارکت شرکتی و اوراق مشارکت قابل تعویض سهام از جمله اوراق بهادار قابل معامله در بازار اوراق مشارکت محسوب می شوندکه درکنار اوراق مشارکت رهنی، اوراق مشارکت اجاره، صکوک وگواهی سپرده بانکی سرمایه گذاری عام وخاص در بازار چهارم امکان معامله را دارند.

اوراق قرضه، اوراق قرضه یا Bond به نوعی از سرمایه‌گذاری گویند که در آن سرمایه‌گذار به شخص حقوقی یا نهادی (شرکتی یا دولتی) پول قرض داده و شرکت سرمایه‌پذیر (اعتبار گیرنده) متعهد می‌شود تا وجه یا اعتبار مورد نظر را در بازه زمانی مشخص و با پرداخت سود دوره ای ثابت بازپرداخت نماید.

این بازه زمانی مشخص برای بازپرداخت اصل پول سررسید نام داشته و سود ثابت دوره‌ای (دوره‌های از قبل تعیین شده) کوپن اوراق نام دارد.

اوراق معمولا توسط نهادهای دولتی از جمله شهرداری‌ها، دولت‌های داخلی و خارجی انتشار یافته و ابزار تامین مالی پروژه‌ها و فعالیت‌های دولتی و شهری می‌باشند. اوراق قرضه به نام “اوراق با درآمد ثابت” نیز شناخته می‌شود.در موعد سررسید اوراق قرضه، صادر کننده این اوراق، اصل مبلغ را بازپرداخت می‌کند.

تامین مالی پروژه‌ها چه مربوط به بخش دولتی باشد و چه بخش خصوصی یا از طریق منابع داخل کشور صورت می‌گیرد یا از طریق جذب منابع خارجی. در هر کدام از این روش ‌ها گزینه‌ های مختلفی وجود دارد که کارفرمای پروژه با توجه به نیاز خود از یکی از این دو روش، پروژه خود را تامین مالی می‌کند.

اوراق قرضه چند دسته است:

اوراق قرضه‌ دولتی: برای تامین مالی برنامه‌ها، پرداخت لیست حقوق و به خصوص پرداخت صورتحساب‌ها، دولت‌ها اوراق قرضه صادر می‌کنند. اوراق قرضه‌ کشورهای باثباتی مثل آمریکا، جزو امن‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها شناخته می‌شود. اما در طرف دیگر، اوراق قرضه‌ کشورهای در حال توسعه، دارای ریسک بالاتری هستند. دولت آمریکا اوراق قرضه‌ خود را از طریق خزانه‌داری و چندین نهاد دولتی مختلف صادر می‌کند. در آمریکا به اوراق قرضه‌ای که موعد سررسید آنها کمتر از یکسال باشد، اصطلاحا T-bills، اوراق قرضه با سررسید بین یک تا ۱۰ سال را T-notes و بیش از ۱۰ سال را اوراق خزانه‌داری می‌گویند. در برخی موارد، بهره‌ دریافتی از این اوراق شامل مالیات بر درآمد نمی‌شود.

اوراق قرضه‌ شهرداری: این اوراق توسط ایالات، شهرها، کشورها و مناطق مختلف برای تامین مالی عملیات‌ها یا پرداخت هزینه‌ پروژه‌ها صادر می‌شود. اوراق قرضه‌ شهرداری هزینه‌های ساخت بیمارستان، مدرسه، نیروگاه، خیابان، دفاتر اداری، فرودگاه، پل و غیره را از نظر مالی تامین می‌کند. شهرداری‌ها معمولا زمانی به صدور اوراق قرضه اقدام می‌کنند که به پولی بیشتر از پول حاصل از جمع‌آوری مالیات‌ها احتیاج داشته باشند. یکی از مزیت‌های اوراق قرضه‌ شهرداری این است که سود حاصل از آن، معاف از مالیات است.

اوراق قرضه‌ شرکتی: اوراق قرضه‌ شرکتی توسط کسب‌ و کار و برای کمک به تامین هزینه‌ آنها صادر می‌شود. با وجود اینکه ریسک این اوراق بالاتر از اوراق قرضه‌ دولتی است، اما پول بیشتری می‌توان از آن کسب کرد. همچنین تعداد گزینه‌ها برای انتخاب از میان اوراق قرضه‌ شرکتی بیشتر است. اما از معایب این اوراق، معاف نبودن از مالیات است.

به ویژه در خصوص سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه شرکتی، در نظر گرفتن ریسک اوراق بسیار مهم است. هیچ سرمایه‌گذاری دوست ندارد که پول خود را صرف اوراق قرضه‌ کم‌بازدهی کند که احتمال ورشکستگی شرکت آن ۵۰-۵۰ باشد. برای خرید اوراق قرضه‌ شرکتی باید درباره‌ وضعیت مالی صادرکننده و چشم‌انداز اقتصادی آن تحقیق کرد. این تحقیقات می‌توانند شامل میزان جریان نقدی، بدهی، نقدینگی و برنامه‌ کسب‌ و کار شرکت باشد.

اوراق بدهی دولتی، دولت‌ها با هدف تأمین مالی برنامه‌ها، پرداخت لیست حقوق و به خصوص پرداخت صورت‌حساب‌ها اوراق با درآمد ثابت صادر می‌کنند. اوراق بدهی از یک سو تامین کننده بودجه لازم برای پیاده‌سازی طرح‌های شرکت‌ها و نهادها است و از سوی دیگر روشی برای کاهش ریسک سرمایه گذاری و ایمن کردن پرتفوی سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه است. از آنجا که اوراق بدهی نظیر انواع اوراق مشارکت، اوراق خزانه اسلامی و … دارای سود ثابت است، می تواند ریسک سرمایه‌گذاری را تا حد قابل توجهی کاهش دهد.

اوراق بدهی دولتی به طور معمول توسط دولت منتشر و ضمانت می‌شود و آنجا که پرداخت اصل و فرع این اوراق توسط دولت تعهد می‌شود، بدون خطر محسوب شده و مورد اطمینان سرمایه‌گذار است و ریسک آن بسیار پایین است. به بیان دیگر سرمایه‌گذار بخشی از سرمایه خود را در محلی سرمایه‌گذاری کرده است که برای آن سود ضمانت شده در نظر گرفته شده است.

این نوع از اوراق در کشورهای باثباتی مثل آمریکا، جزو امن‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها شناخته می‌شود. اما در طرف دیگر در کشورهای در حال توسعه، ریسک بالاتری دارند.

اوراق بدهی شهرداری، شهرداری‌ها نیز پروژه‌های در دست اجرا دارند که به منابع مالی زیادی نیاز دارد تا به اجرا درآیند. به همین دلیل این نهاد نیز در پی تامین آن اقدام به صدور اوراق قرضه می‌کند.

شهرداری‌ها درآمدی از محل مالیات‌های دریافتی دارند. اگر منابع مالی مورد نیاز آنها رقمی بیش از میزان مالیات‌های دریافتی باشد؛ اقدام به صدور اوراق قرضه می‌کنند.