ارزش گذاری سهام شرکت‌ها یا Valuation یکی از مهمترین مباحث تحلیل بنیادی است ﻛﻪ با هدف تخمین ارزش ذاتی یک دارایی انجام می‌شود. مدل های ارزش گذاری سهام شرکت‌ها نیز بسیار متنوع اند. ارزش گذاری معمولا بر اساس مقایسه یک دارایی با دارایی‌های مشابه یا بر اساس ارزش فعلی متغیرهایی که بازده دارایی به آن‌ها وابسته است، انجام می‌شود.

در حالت کلی رویکردهای ارزش گذاری سهام به دو دسته تقسیم می‌شوند: ارزش گذاری نسبی (روش ضرایب قیمت) و ارزش گذاری بر اساس ارزش فعلی جریان‌های نقدی آتی (روش ارزش فعلی).

ارزش گذاری در حوزه‌های مختلف علمی، بنا بر کارکرد مفهوم ارزش، تعاریف متفاوتی برای این کلمه وجود دارد. در حوزه مالی و سرمایه‌گذاری منظور از ارزش، ارزش حال یا به اصطلاح Present Value یک دارایی یا کسب و کار است. این مفهوم از ارزش در علوم مالی و سرمایه‌گذاری می‌تواند به معنی ارزش ذاتی، اقتصادی، منصفانه یا ارزش بازار آن دارایی یا کسب و کار باشد که هر کدام از این معانی و مفاهیم بصورت جداگانه و مجزا تعارف خاص خود را دارند.

ارزشگذاری سهام شرکتها از جمله چالشی‌ترین اقدامات اجرایی در حوزه مدیریت سرمایه گذاری و مدیریت سبد داراییهای مالی است. با گذری بر مدلهای ارزشگذاری علی‌الخصوص مدل‌های تنزیل جریانات نقدی، به این نتیجه مهم دست پیدا خواهیم کرد که ارزش ذاتی شرکت زمانی دست‌یافتنی خواهد بود که با شناخت از کسب و کار و عملیات و جزئیات ساختار هزینه و درآمد شرکت، استنباط کاملی در خصوص برقراری تعادل پایدار در شرکت حاصل گردد.

ارزش گذاری براساس دارایی های شرکت به ۶ روش زیر انجام می‌شود:

1. ارزش اسمی سهام
2. ارزش دفتری سهام
3. ارزش بازار سهام
4. ارزش جایگزینی سهام
5. ارزش سهام بر مبنای خالص ارزش دارایی‌ها
6. ارزش تصفیه‌ای

• ارزیابی براساس دارایی های شرکت

NAV عبارت است از ارزش خالص دارایی‌های یک شرکت و به عبارت دیگر، ارزش کل دارایی‌های شرکت پس از کسر بدهی‌ها است. در این نوع ارزش گذاری سهم، ارزش روز دارایی‌ها را از بدهی‌ها کسر و از عدد حاصل، سهام ممتاز را نیز کم می‌کنیم. حال عدد بدست آمده را بر تعداد سهام منتشر شده تقسیم می‌کنیم.

-ارزیابی براساس دیدگاه سودآوری شرکت

ارزش ذاتی سهام به دو گروه قابل محاسبه است:

ارزش ذاتی سهام

ارزش ذاتی سهام قیمتی است که عوامل اصلی و موثر در ارزش سهام را در نظر گرفته و آن را از قیمت جاری بازار متمایز می‌کند. هدف از تحلیل ارزش ذاتی سهام مقایسه آن با قیمت بازار آن است. ارزش ذاتی سهام ارزش واقعی یک شرکت یا یک دارایی است که بر پایه بررسی تمام ابعاد کسب و کار مورد نظر مانند صورت‌های مالی، پتانسیل رشد شرکت و لحاظ کردن دارایی‌های مشهود و نامهشود انجام گرفته است.

ارزش فعلی جریانات نقدی که سهام یک شرکت در آینده برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند، تعیین کننده ارزش ذاتی سهام است. در نتیجه سود مورد انتظار آینده شرکت یکی از مهم‌ترین عوامل در تعیین قیمت است. بنابراین ارزش ذاتی سهام با توجه به نرخ رشد آینده شرکت مشخص می‎شود. در واقع ارزش ذاتی سهام بر مبنای هر گونه منافعی است که درآینده حاصل از منافع شرکت تعیین می‌شود. برای محاسبه ارش ذاتی سهام روش‌های مختلفی وجود دارد که یکی از رایج‌ترین آنها جریانات نقدی آتی سهام است.

کثرا قیمت سهام در بلند مدت به ارزش ذاتی خود نزدیک می‌شوند. رفتار سهام به سمت میانگین ارزش ذاتی میل می‌کند. اگر سهمی پائین‌تر ازارزش ذاتی باشد، به محض آنکه سرمایه‌گذاران پیشرو این وضعیت را تشخیص دهند و خرید سهام را آغاز کنند، افزایش قیمت شکل می‌گیرد. از طرفی برای سهامی که ارزش بازار آن بالاتر از ارزش ذاتی باشد، وقتی سرمایه‌گذاران پیشرو متوجه بالا بودن قیمت سهام می‌شوند، فروش خود را آغاز کرده و سبب کاهش قیمت بازار می‌شوند. به این ترتیب اصلاح قیمت‌ها بر اساس ارزش ذاتی سهام شکل می‌گیرد.در نتیجه افرادی که با حوصله و شناخت نسبت به خرید سهام اقدام می‌کنند، برندگان این معاملات هستند.

به سهامی که قیمت بازار آن کمتر از ارزش ذاتی باشد، Under Price و به سهامی که به قیمت بالاتر از ارزش ذاتی خود در بازار معامله می‌شود، Over Price گفته می‌‎شود.

بازار به سرعت نسبت به ارزش ذاتی واکنش نشان نمی‌دهد، بلکه بعد از گذشت زمان و اتفاقات بنیادی متوجه اختلاف بین قیمت ذاتی و ارزش بازار سهام می‌شود. در زمان خوش بینی بازار، ارزش بازاری یک سهم بالاتر از ارزش ذاتی آن قرار می‌گیرد و در زمان رکود و بدبینی ارزش بازاری سهام کمتر از ارزش ذاتی آن قرار دارد.

ارزش‌گذاری به روش محاسبه P/E

ارزش‌گذاری به روش محاسبه P/Eیکی از روش‌های متداول برای ارزش‌گذاری سهام شرکت‌ها، روش P/E است. این نسبت بیان کننده نسبت قیمت (Price) یک سهم به پیشبینی سود سهام (EPS) آن است که با سود با حداقل ریسک (شامل سود بانکی و سود اوراق مشارکت) قابل قیاس است. این نسبت دوره بازگشت سرمایه است.

بطور مثال سود بانکی ۲۰%، به این معناست که دوره بازگشت سرمایه‌گذاری در بانک ۵ سال است. یعنی سرمایه‌گذار بعد از گذشت ۵ سال، با سودهای به‌دست آمده سودی برابر با اصل سرمایه خود کسب کرده است. با توجه به این موضوع P/E مورد انتظار بازار می‌تواند ۵ باشد. حال اگر سود بانکی و سود بدون ریسک کاهش یابد در طرف مقابل p/e بازار رشد خواهد کرد چرا که انتظار زمان بازگشت سرمایه بیشتر می شود.

• ارزیابی براساس جریان های نقدی تنزیلی

یکی از روش های متفاوت در قیمت گذاری سهام استفاده از تنزیل جریان نقدی شرکت در قیمت گذاری سهام شرکت بورسی است. قیمت گذاری سهام به روش تنزیل جریان نقدی مبتنی بر ارزش فعلی تمام جریان های نقدی آتی شرکت است که بر اساس آن قیمت سهم تعیین خواهد شد. در اولین مرحله قیمت گذاری به روش تنزیل وجوه نقد باید جریان های نقدی آتی شرکت برآورد شده و ارزش امروز آن مورد محاسبه قرار گیرد  زیرا در نظر گرفتن تورم بر روی جریان نقدی آینده و کاهش ارزش پول تاثیر زیادی درقیمت گذاری سهام دارد.

هر تنزیل جریان وجوه نقدی هزینه سرمایه ای دارد که در واقع این هزینه سرمایه نرخی است که جهت تنزیل جریان‌های نقدی آتی به ارزش فعلی استفاده می شود. در صورتی که قیمت به ‌دست ‌آمده از روش تنزیل جریان نقدی بیش‌تر از هزینه سرمایه باشد، می توان فرصت سرمایه گذاری را مناسب دانست.

• ارزیابی براساس معیارهای مقایسه‌ای

قیمت گذاری به روش معیارهای مقایسه ای از ضرایب برای ارزش گذاری سهام استفاده می کند. ضریب به دسته ای از شاخص ها گفته می شود که برای قیمت گذاری سهام مورد استفاده قرار می گیرند. ضرایبی که در قیمت گذاری به روش معیارهای مقایسه ای استفاده می شود به دو نوع قیمتی و بنگاهی تقسیم می شود.

ضریب قیمتی از تقسیم ارزش بازار سهام بر کمیت بنیادی ارزش شرکت بدست می آید. در این روش قیمت سهام بر اساس میزان سودخالص، دارایی خالص و جریان نقدی شرکت و… تعیین می شود.

ضریب بنگاهی از تقسیم ارزش بازار بنگاه بر معیاری بنیادین از ارزش شرکت بدست می آید و تمرکز قیمت گذاری بر روی سود عملیاتی، فروش، جریان نقد عملیاتی و… است.

در روش‌ قیمت گذاری به روش معیارهای مقایسه‌ای معمولا  از ضرایب صنعتی که شرکت در آن حوزه فعالیت دارد (و نه فقط یک شرکت) استفاده می کنند.